Wiskunde en fysica redden niet alleen de gletsjers, maar ook de wereld!

In een column van de krant “De Standaard” van 29 januari jongstleden werd een opiniestuk van Hendrik Vos gepubliceerd met als titel

“Wiskunde en fysica redden de gletsers NIET”

Voor de zoveelste keer komt het vak wiskunde op een erg negatieve manier in de media. Alle wetenschappelijke ontdekkingen (met allicht soms negatieve toepassingen) zijn gebaseerd op wiskundige modellen. Dit is ongetwijfeld ook het geval voor klimaatmodellen die in essentie wiskundige modellen zijn waaraan interdisciplinair verbeteringen worden aangebracht. Dit moet het mogelijk maken om in de toekomst nog betere voorspellingen te maken omtrent de opwarming van de aarde. Zodoende kunnen wiskundigen een ruim aandeel hebben in het uitwerken van oplossingen.

De Vlaamse Vereniging van Wiskundeleraars heeft een reactie naar de krant “De Standaard” verstuurd met de vraag tot publicatie.

Je kan hieronder de column van Hendrik Vos lezen alsook de reactie van het VVWL-bestuur, getekend door de voorzitter Ivan De Winne en Ad Meskens ex hoofdredacteur van Wiskunde en Onderwijs.

Wiskunde en fysica redden niet alleen de gletsjers, maar ook de wereld

In DS 21-9 kopt de column van Hendrik Vos “Wiskunde en fysica redden de gletsjers niet”. Het is een reactie op een politieke uitspraak, maar de titel verraadt helaas veel meer. Hoewel hij in zijn dagelijks leven niet meer zonder fysica en wiskunde kan (alleen al zijn gebruik van een computer om een column te schrijven en door te sturen maakt er in geen kleine mate gebruik van), verwerpt hij ze, enkel en alleen op basis van een uitspraak van een politieke tegenstander.

De titel van de column is een gevolg van een ontwikkeling die we hieronder –noodzakelijkerwijze- zeer bondig beschrijven. De titel van het stuk is een uiting van een mentaliteit die typisch is voor deze “affluent society”. Na de Tweede Wereldoorlog stonden o.a. ingenieurs, wiskundigen en wetenschappers, maar ook advocaten en artsen, in hoog aanzien. Zij waren het die het land weer zouden opbouwen. Met de welvaart kwam ook een afkeer. Gemakkelijkheidshalve zullen we de cesuur op 1968 leggen, maar er kwam een duidelijke kentering in de publieke perceptie. De helden van de jaren vijftig werden uitgespuwd en werden, niet steeds onterecht, verantwoordelijk gesteld voor de negatieve gevolgen van de stijgende welvaart. Relatief gezien werd steeds minder voor een wetenschappelijke studie gekozen, ten koste van humane wetenschappen. Wetenschappers moesten zich meer en meer verantwoorden, niet vanwege de in se politieke beslissingen die tot de ontstane situatie hadden geleid, maar meer en meer om hun vak zelf. Een dijkbreuk ontstond toen in hersenloze TV_programma’s BVs konden verkondigen dat wiskunde zo moeilijk was en dat ze het toch voor niets nodig hadden.

Alleen de actie Flanders’ Technology van Gaston Geens (en inspirator Roger van Geen) kon enig weerwerk bieden. Het behoedde het Vlaams beleid er voor de wetenschap links te laten liggen.

En de wiskundige, hij rekende verder… Klimaatmodellen begonnen aan te tonen dat er iets aan de hand was. Niet alleen zou een kernoorlog een nucleaire winter veroorzaken, maar belangrijker was de vaststelling dat er ook zonder cataclysme iets aan de hand was: de trend die uit de metingen bleek, leek er een van opwarming te zijn. Als we ons al bewust zijn dat er een klimaatopwarming is, dan is het net aan de fysica en de wiskunde te danken. De gletsjers er mee redden kunnen we niet, wel de politici tot daadkracht aansporen om ze te redden. Tegelijkertijd moeten we echter ook speuren naar de oorzaken, welk aandeel is natuurlijk, welk aandeel komt van de mens. We kunnen enkel het laatste beïnvloeden. Om te weten hoe we het efficiëntst kunnen en moeten reageren zijn rekenmodellen nodig, die voldoende gegevens kunnen verwerken en ook andere factoren in rekening kunnen brengen om een zo optimaal mogelijke koers uit te stippelen. Anders komen we in situaties terecht waarin de oplossing van vandaag morgen verketterd wordt (bvb. biodiesel duwde voedselproductie weg).

Als lerarenvereniging hebben we steeds geijverd om een degelijk wiskunde-onderwijs te kunnen aanbieden. We hopen dat dit zo kan blijven. Zowel Vlaanderen als Nederland nemen bij internationale vergelijkingen een plaats in net onder de Aziatische tijgers. De Aziatische tijgers drillen echter met een kadaverdiscipline de leerstof er in. Dat wensen we niet. We beogen dat elk kind, op zijn niveau, maximaal wiskundig-wetenschappelijk uitgedaagd wordt, en het nut van wiskunde en wetenschap inziet. De toepassing van wetenschap geeft soms problemen, de wetenschap reikt ook oplossingen aan.

Als ons land in de toekomst zijn plaats wil blijven innemen, dan is investeren in wiskunde en wetenschap een noodzaak. Ook het klimaat wint er bij, op die wijze kan iedereen bewust worden gemaakt door te wijzen op de trends en ontwikkelingen en kunnen ze er zelf de nodige conclusies uit trekken.

Eenvoudige rekentechnieken behoren, dankzij de nieuwe eindtermen nu gelukkig tot de basisgeletterdheid. Laten we er nu naar streven dat eenvoudige wiskundige technieken (zoals elementaire kansrekening, statistiek en interpretatie van grafieken) ook tot de basisgeletterdheid behoren van een actief deelnemer aan het politieke debat. Het is waar we als wiskundeleraars reeds lang naar streven. Alleen op die manier kunnen non-discussies en uitschuivers zoals die van Hendrik Vos voorkomen. Het zal het politieke debat in verband met de klimaatopwarming op een hoger niveau tillen. We hoeven niet ver te zoeken om onze stelling te staven: de klimaatbijdrage bij DS 22/9 doet in veel van de twintig vragen een beroep op deze competenties, aan de hand van wetenschap, verduidelijkt in grafieken en ondersteunt door cijfers poogt de redactie een duidelijk beeld van de politieke opties te schilderen.

Onze conclusie kan alleen maar zijn: Wiskunde en fysica alleen redden de gletsjers niet, maar ze geven de politiek de argumenten om het wel te doen.